Ben je ook weleens dagdromend naar huis gereden zonder dat je je daarna eigenlijk nog iets van de reis kon herinneren? Dit wordt het poldermodel genoemd en is een vorm van dissociatie. In deze blog gaan we daar dieper op in.
We bespreken eerst de betekenis van dissociatie met de bijbehorende symptomen. Vervolgens gaan we dieper in op de oorzaken van dissociatie en hoe stress hierbij een rol speelt. Tot slot, bespreken we oplossingen om dissociatie tegen te gaan.
Inhoudsopgave
Wat is dissociatie?
Dissociatie komt bij iedereen weleens voor. Het is een overlevingsmechanisme bij extreme stress waarbij je gedachten, emoties, waarnemingen of herinneringen buiten je bewustzijn waarneemt. Dissociatie kun je het beste vergelijken met een toestand van trance of een dagdroom. Je bewustzijn komt niet overeen met je werkelijke omgeving. Voorbeelden van dissociatie die iedereen herkent zijn:
- De automatische piloot: het uitvoeren van bepaalde handelingen tijdens autorijden, zonder hierbij na te denken.
- Desoriëntatie: je wordt ‘s nachts wakker en weet even niet waar je bent.
- Vergeetachtig: Je loopt naar de keuken om iets te doen en je bent vergeten wat je ging doen zodra je de keuken binnenstapt.
Dissociatie als stoornis
Bovenstaande voorbeelden van dissociatie zijn vaak onschuldig en komen door vermoeidheid en stress. Zodra deze situaties vaker voorkomen en je belemmeren in het dagelijks leven, kan dissociatie zich tot een stoornis ontwikkelen. Je kunt dan niet meer goed functioneren in het dagelijkse leven, je voelt je niet stabiel en je bent niet in het ‘hier en nu’. Deze stoornis kan ook zorgen voor meer stress. Je maakt je natuurlijk zorgen en het is frustrerend. Hierdoor ga je misschien slechter slapen of kun je andere klachten krijgen.
Symptomen van dissociatie
- Geheugenverlies
- Geen tijdsbesef
- Geen (emotionele) pijn voelen
- Het gevoel hebben buiten je lichaam te zijn
- Het gevoel hebben te zweven
- Dagdromen
Oorzaken van dissociatie
Dissociatie kan veroorzaakt worden door genetische factoren, trauma’s, psychische stoornissen en stress. Deze oorzaken lichten we hieronder verder toe.
Genetische bepaling
Genetische factoren kunnen aanleiding zijn voor dissociatie. Er is nog weinig bekend over hoe dit precies werkt.
Trauma
Vaak treedt dissociatie op na een traumatische gebeurtenis. Door dissociatie kun je nare gevoelens onderdrukken. Vaak zie je dat mensen met trauma’s zich weinig kunnen herinneringen van de periode rond hun trauma. De gevoelens rond het trauma kunnen wel regelmatig terugkomen door bepaalde triggers.
Psychische stoornissen
Dissociatie kan voorkomen bij psychische stoornissen zoals het Post Traumatisch Stress Syndroom (PTSS), een acute stress-stoornis, borderline, somatoforme dissociatieve stoornissen of kortdurende reactieve psychoses.
Stress
Dissociatie is een overlevingsmechanisme bij onveilige situaties, waarin we machteloos staan. Vaak komt er extreme stress vrij bij dit soort situaties. Dit vergt zoveel energie, dat het zelfs een burn-out kan veroorzaken.
De relatie tussen dissociatie en stress
We gaan hier dieper in op de relatie tussen dissociatie en stress, omdat extreme stress in de meeste gevallen de oorzaak is van dissociatie.
Overprikkeld door stress
Indien er sprake is van stress, is het aantal prikkels en signalen dat je hersenen ontvangen te groot om te verwerken. Om dit toch voor elkaar te krijgen, is je brein in hoge mate actief. Je zult prikkels heftiger ervaren dan normaal, waardoor je onder spanning staat.
Invloed van stress op je lichaam
Stress heeft een uitputtende uitwerking op zowel de spieren in je lichaam als op je hersenen. Je lichaam werkt daardoor niet meer optimaal en je zit niet lekker in je vel. Het kan zo erg worden dat je je nergens meer toe kunt zetten.
Van stress naar dissociatie
Als de stress zo ernstig is, kun je de controle over je lichaam voor een deel kwijtraken. De connectie tussen je lichaam en geest komt dan los te staan. Dit kun je eng vinden en zorgt daardoor weer voor meer stress.
Omdat je niet meer in staat bent op een goede manier met een situatie om te gaan, kun je een zweverig gevoel krijgen. Je hebt dan niet meer het idee hebt dat je je lichaam en je omgeving bewust ervaart. Ook dan kunnen we spreken van een vlucht of uitweg die bedoeld is om je te beschermen. Dissociatie stelt je lichaam en brein in staat om te ontspannen en tot rust te komen.
Oplossingen bij dissociatie
Dissociatie komt, zoals gezegd, bij iedereen weleens voor. Als je er vaker last van hebt, kun je er iets tegen doen. Hier lees je de oplossingen tegen dissociatie.
Behandelingen
Als de dissociatie van ernstige aard is, wordt er aangeraden in behandeling te gaan. Bij trauma’s en het ervaren van veel stress, is psychotherapie een goede behandeling die kan helpen. Als je dissociatie leidt tot een identiteitsstoornis is een intensieve psychotherapie meestal noodzakelijk. Gedragstherapie kan ook nuttig zijn, omdat het helpt controle over jezelf te krijgen.
Zintuigen prikkelen
Om weer tot jezelf te komen helpt het om je zintuigen te prikkelen. Door sporten kom je tot jezelf en ervaar je je eigen lichaam weer beter. Ook kan iets simpels als je handen spoelen met ijskoud water of een kop koffie met iemand drinken je zintuigen prikkelen.
Omgaan met stress
Als je goed omgaat met stress blijf je in balans en krijg je geen last van dissociatie. Het beste is natuurlijk om stress te voorkomen. Maar als je toch stress ervaart, kijk dan of je iets aan het probleem kunt doen. Zo niet, laat het dan los en denk aan iets positiefs. Ook ontspanningsoefeningen helpen je om je spanning los te laten.
Wil je meer hulp bij het omgaan met stress? Bekijk dan deze online cursus tegen stress.
Veelgestelde vragen
Wat is een dissociatieve identiteitsstoornis?
Een dissociatieve identiteitsstoornis is een aandoening waarbij je meerdere persoonlijkheden hebt. De persoonlijkheden wisselen elkaar geregeld af. Vaak weet de oorspronkelijke persoonlijkheid niets van de andere persoonlijkheden (ook wel alter ego’s genoemd). De alter ego’s kunnen een andere stem en manier van praten hebben. In sommige gevallen hebben zij zelfs een andere naam. Kenmerkend is dat de persoonlijkheden vaak persoonlijke informatie kwijt zijn, maar dit is geen vergeetachtigheid. Bij meer dan 90% van de gevallen met een dissociatieve identiteitsstoornis heeft zich eerder een trauma voorgedaan.
Wat is het verschil tussen dissociatie en borderline?
Borderline is een psychische stoornis, dissociatie is dit niet. Dissociatie is een veelgebruikt overlevingsmechanisme bij borderline. Als je last hebt van borderline kun je het zo moeilijk vinden om met de realiteit om te gaan, dat je in je eigen wereld wegvlucht. Een psychose lijkt je laatste vluchtoord te zijn. Deze psychoses zijn vaak van korte duur. Na een psychose weet je zelf eigenlijk niet meer wat je gedaan of gezegd hebt.
