Cortisol en stress gaan hand-in-hand. Het hormoon speelt een belangrijke rol in stressvolle situaties, al is dat niet altijd negatief. Zodra jouw lichaam stress ervaart maak je allereerst adrenaline aan, bijvoorbeeld om snel in actie te kunnen komen. Een volgende reactie is de aanmaak van cortisol, waarmee je op de langere termijn goed kunt presteren.
Ken je cortisol als het anti-stresshormoon? Het hormoon helpt je om te gaan met stress, maar een te veel hiervan kan tot allerlei nadelige gevolgen leiden. We leggen je graag uit welke rol cortisol bij stress speelt en hoe je daar op een gematigde en goede manier mee om kunt gaan.
Inhoudsopgave
Wat doet cortisol?
Het hormoon cortisol bereidt jouw lichaam voor om langere tijd hard te kunnen werken of optimaal te presteren. De aanmaak hiervan verhoogt je hartslag, waardoor zuurstof sneller wordt rondgepompt en jouw spieren sneller suiker kunnen opnemen. De bloedsuikerspiegel stijgt, waardoor je tijdelijk meer energie hebt en beter kunt presteren.
Voorbeeld
Ben je sporter en wil je optimaal presteren? Het stresshormoon cortisol komt dan uitstekend van pas. Een gezonde wedstrijdspanning versterkt de aanmaak van dit hormoon, waardoor je beter kunt presteren. Jouw lichaam staat op scherp en is alert. Na de wedstrijd daalt het niveau van dit hormoon weer tot de normale waarde.
Dagelijkse situaties
Zoals je merkt hoeven cortisol en stress niet altijd één-op-één met elkaar te maken te hebben. Tenminste, niet als het gaat om ‘stress’ in de negatieve uitleg. Het klopt dat het hormoon jouw lichaam tijdelijk meer alert maakt, maar anders dan bij langdurige stress hoeft dat niet per sé negatief te zijn.
Sterker nog, in veel dagelijkse situaties is het juist heel prettig om op een beetje meer aanmaak van dit hormoon te kunnen rekenen. Het stresshormoon cortisol helpt je bijvoorbeeld om een belangrijke deadline te halen, terwijl je overwerkt en alles op alles zet om de opdracht af te krijgen.
En ervaar je thuis spanningen, omdat jullie kindje ziek is geworden of omdat er financiële problemen dreigen te ontstaan? Dan helpt cortisol je om jouw lichaam tijdelijk extra alert te maken. Het is een soort boost voor jouw lichaam, waarmee je net dat beetje extra capaciteit hebt om de situatie goed aan te kunnen.
Te veel cortisol bij stress: de gevolgen
Toch kan cortisol ook stress veroorzaken die langer aanhoudt en op die manier wel degelijk schadelijk is. We zetten een aantal nadelige gevolgen op een rij van een te hoog gehalte van het stresshormoon cortisol als dat langere tijd aanhoudt:
- Slaapproblemen
Een te hoog niveau van het stresshormoon kan makkelijk leiden tot slaapproblemen, omdat je de slaap niet makkelijk kunt vatten. Je valt moeilijk in slaap, bent daardoor ’s morgens nog erg moe en hebt moeite om overdag te presteren. Je voelt de neiging om overdag een dutje te doen, terwijl de cortisol je ’s avonds opnieuw wakker zal houden. - Overgewicht
Als het gevolg van het stresshormoon maakt jouw lichaam automatisch meer insuline aan. Dat is bedoeld om de suikeropname in jouw spieren te verhogen, maar leidt tot extra energie. Verbruik je die energie niet? Dan slaat het lichaam dat op als vetreserve, waardoor je uiteindelijk aan zal komen en je last kunt krijgen van overgewicht. - Spierafbreuk
Het stresshormoon zet jouw lichaam ‘aan’, dus heeft behoefte aan energie. Het lichaam gebruikt daarvoor bijvoorbeeld eiwitten uit spieren, om glucose aan te maken. Die eiwitten gelden ook als bouwstenen voor jouw spieren, waardoor je last kunt krijgen van spierafbreuk. - Darmklachten
Bij te veel cortisol en stress staat jouw lichaam als het ware in een overlevingsstand. Het lichaam onttrekt bloed aan de spijsverteringsorganen om beter te kunnen presteren. Je kunt last krijgen van buikpijn, diarree of verstopping. Bovendien heeft het hormoon zelf grote invloed op het maag- en darmstelsel, waardoor je daar bij langdurig hoge niveaus veel last van kunt krijgen. - Depressie
Jouw lichaam probeert een stresssituatie zo goed mogelijk onder controle te krijgen. Dat betekent in de praktijk onder andere dat het brein op zoek gaat naar herinneringen uit het verleden, om met de situatie om te kunnen gaan. Als je veel negatieve gebeurtenissen hebt meegemaakt kan dat overslaan op jouw stemming. Houdt de periode van stress lang aan? Je krijgt langdurig te maken met negatieve gevoelens, waardoor je uiteindelijk in een depressie kunt raken.
Stresshormoon cortisol verlagen
Ervaar je veel stress en vrees je voor een te hoog niveau van het stresshormoon cortisol? Het is belangrijk om die situatie niet te lang voort te laten duren. Je hebt verschillende mogelijkheden om het niveau van dit hormoon te verlagen.
Tip: precies weten wat jouw cortisolniveau is? Doe een speekseltest en luister goed naar jouw lichaam.
Je kunt op verschillende manieren jouw cortisolniveau omlaag brengen:
- Voldoende sporten en bewegen
- Plezier maken (met anderen)
- Ademhalingsoefeningen doen
- Gezond eten
De bovenstaande tips helpen een langdurige situatie van stress te voorkomen, waardoor het niveau aan cortisol automatisch terug zal keren naar normale waarden. Het is geen probleem om af en toe extra alert te zijn, als er daarna ook weer een mogelijkheid is om weer even tot rust te komen. De belangrijke tip om goed om te gaan met het stresshormoon cortisol is dan ook het aanbrengen van balans in de manier waarop je leeft. Dat helpt goed om te gaan met stresssituaties en voorkomt dat het niveau aan cortisol te lang op een hoog niveau blijft.