De oorzaak van narcisme? Iedereen is weleens vol van zichzelf. Het is in de huidige maatschappij soms zelfs nodig, om je te onderscheiden van anderen. Sommigen slaan door in die obsessie van zichzelf. Hoe ontstaat narcisme en is het bijvoorbeeld erfelijk? Ontdek wat het is, de kenmerken, oorzaken en hoe je daar met de juiste oplossingen beter mee kunt omgaan.
Inhoudsopgave
Wat is narcisme?
Wat is narcisme? Het is een persoonlijkheidsstoornis. Narcisten hebben een vervormd zelfbeeld en gaan op een andere manier relaties met mensen aan. Ze komen charmant over, maar blijken opschepperig en egoïstisch. Ze geven vaak prioriteit aan hun eigen behoeften, zijn uit op waardering en hebben weinig inlevingsvermogen.
Let op: narcisme komt veel voor tijdens de puberteit, maar gaat vaak vanzelf weer over. Neemt het niet af? Dan kan er sprake zijn van een stoornis
Kenmerken: openlijk en verborgen
Narcisme herkennen kan lastig zijn, omdat narcisten vaak ‘normaal’ overkomen en overtuigend kunnen liegen. De kenmerken komen pas aan het licht als je langer met iemand omgaat die er last van heeft. Bovendien onderscheiden we twee vormen:
• Openlijk narcisme
Openlijk narcisten komen arrogant over. Ze leggen de nadruk op zelfverheerlijking, waardoor er botsingen ontstaan met mensen om zich heen. De narcist gaat die botsingen niet uit de weg en is overtuigd van het eigen gelijk. Door charme en mensenkennis valt dit vaak pas na verloop van tijd op.
• Verborgen narcisme
Moeilijker te herkennen, omdat deze narcisten zich subtieler uiten. Lief naar de buitenwereld toe, om waardering te oogsten. Pas in een vertrouwde omgeving zal de narcist egoïstisch en zelfverzekerd gedrag vertonen. Dit gedrag is vaak een compensatie, voor onzekerheid en een laag zelfbeeld.
Zonder specifieke focus op de oorzaak van narcisme vooral benieuwd naar mogelijkheden om dit te herkennen? We zetten een aantal symptomen op een rij. Een narcist:
- Komt in eerste instantie charmant en zelfverzekerd over
- Windt mensen makkelijk om de vinger
- Gedraagt zich manipulatief
- Gedraagt zich egocentrisch
- Heeft weinig zelfkennis door grootheidswaanzin
- Denkt altijd gelijk te hebben
- Zegt geen ‘sorry’
- Is jaloers op andermans successen
- Projecteert eigen gebreken op een ander
- Kan niet tegen (opbouwende) kritiek
- Als er sprake is van gesloten narcisme gelden er nog een paar andere symptomen. In dat geval zal de narcist:
- Verlatingsangst hebben
- Zichzelf wegcijferen om complimenten te ontvangen
- Een negatief zelfbeeld hebben
Oorzaken van narcisme
De oorzaak van narcisme is nog niet goed bekend. Wel gelden er een paar invloedrijke theorieën, die er vanuit gaan dat de stoornis tijdens de kindertijd ontstaat:
• Opvoeding als oorzaak van narcisme
Narcisme lijkt niet erfelijk, maar kan wel door de opvoeding ontstaan. Narcisten zijn vaak gevoelige kinderen geweest. Extra gevoelig voor de druk die ouders opleggen en daardoor slecht bestand tegen kritiek. Die kritiek wordt ervaren als een bedreiging voor het zelfbeeld.
Sommige ouders zijn erg prestatiegericht. Kinderen moeten lief, slim, behulpzaam en beleefd zijn. Zo’n ideaalbeeld leren de kinderen zichzelf op te leggen, wat een van de oorzaken van narcisme kan zijn.
• Trauma of stress als oorzaak van narcisme
Hoe narcisme ontstaat kan daarnaast het gevolg zijn van een trauma of stress. Ingrijpende gebeurtenissen zoals misbruik en mishandeling creëren extreme niveaus van stress. Kinderen gebruiken narcisme als overlevingsmechanisme daartegen. Het is een manier om zwakke emoties te verdringen en slechts het ideale beeld van zichzelf te tonen.
Oplossingen: beschikbare behandelingen
Omgaan met narcisme lukt het best als de oorzaak duidelijk is. Het is mogelijk om daar een therapie op af te stemmen. Dat werkt doorgaans beter dan medicatie, omdat narcisme geldt als een gedragsstoornis in plaats van een ziekte. Twee bekende behandelmethoden zijn:
• Cognitieve gedragstherapie
Om beter om te gaan met narcisme is het essentieel dat een narcist inziet dat het eigen gedrag afwijkt van de norm. Cognitieve gedragstherapie is dan goed geschikt om het vertoonde gedrag te veranderen. De narcist gaat aan de slag met het eigen gedrag, om beter om te leren gaan met de bijbehorende problemen.
• Stress voorkomen
Stress geldt als belangrijke oorzaak voor narcisme, als er sprake is van een eventueel trauma. Het narcisme is een reactie op de vrijgekomen stress, waardoor het belangrijk is om het stressniveau onder controle te krijgen. Narcisten kunnen daar beter mee omgaan door stressvolle situaties te vermijden en zowel lichaam als geest voldoende rust te bieden.
Omgaan met iemand met narcisme
Benieuwd hoe je beter kunt omgaan met iemand met narcisme? Het is belangrijk om een narcist niet te ‘pleasen’. Dat creëert een meer machtig gevoel, dat geldt als de waardering waar een narcist veelal naar op zoek is.
Beïnvloeden van het gedrag valt niet mee, maar het is wel mogelijk om de eigen reactie aan te passen. Kruip niet in je schulp en doe niet mee aan psychologische spelletjes. Probeer er boven te staan en het normale gedrag als voorbeeld te vertonen. Een alternatief is het spiegelen van het vertoonde afwijkende gedrag. Dat is een manier om een narcist te confronteren met het eigen gedrag.
Er zijn verschillende oorzaken van narcisme mogelijk en de oplossing hoeft niet altijd hetzelfde te zijn. Om beter te kunnen omgaan met narcisme is het belangrijk om goed te begrijpen wat het is, waardoor het is veroorzaakt en hoe dat in het dagelijks leven tot uiting komt en tot problemen kan leiden. Bovendien is het belangrijk dat de narcist bewust wordt van het eigen gedrag, om daar samen met de directe omgeving constructief aan te kunnen werken.
