Faalangst voorkomen en effectief behandelen. Faalangst wordt ook wel atychifobie genoemd. Het is een angst om te falen oftewel tekort te schieten. Hoewel faalangst zowel bij jongeren als bij volwassen voorkomt, lijkt het bij jongeren mee voor te komen. Een op de tien leerlingen heeft een ernstige vorm van faalangst. Slechts één op de 45 jongeren zoekt hier daadwerkelijk hulp voor.
Atychifobie kent verschillende oorzaken. Door deze aan te pakken kunnen de symptomen en latere problemen verminderen. Voor zowel kinderen als volwassenen bestaat er een effectieve behandeling.
Inhoudsopgave
Wat is faalangst?
Iedereen krijgt wel eens te maken met atychifobie. Dit is een gezonde reactie op het werken of presteren onder druk. Zolang de resultaten hier niet direct door beïnvloed worden, spreken we ook niet over een ernstige vorm van deze angst. Niet iedereen die in dezelfde situatie verkeert krijgt te maken met faalangst. Dit is mede afhankelijk van het persoonlijk karakter. Bij deze fobie ontstaat er het gevoel om niet aan bepaalde verwachtingen te kunnen voldoen. Dit kunnen verwachtingen van zichzelf of van anderen zijn.
Faalangst kan op verschillende gebieden ontstaan. Vaak betreft dit een duidelijke angst om te falen voor een rijexamen, eindexamen of proefwerk. Maar ook kan deze angst ontstaan voor een sportwedstrijd of een sociale activiteit. De extreme vorm van faalangst behoort tot de angststoornissen.
Oorzaken faalangst
Bij kinderen ontstaat faalangst vaak in de schoolperiode, soms al op de kleuterschool. Dit kan ontstaan doordat de leerkracht meer nadruk legt op wat het kind fout doet, terwijl de sterke kanten van het kind niet geprezen worden. Het veelvuldig gebruik van een rode pen door het (foutieve) werk van het kind kan atychifobie in de hand werken. Ook wanneer de leerkracht proefwerkresultaten hardop in de klas voorleest, kan het kind hierdoor in de verdrukking komen. Tijdens de gymles worden er voor teamsporten soms twee personen aangewezen, die elk een eigen team samen mogen stellen. In de praktijk blijkt dat bepaalde personen altijd als laatste gekozen worden. Dit wekt ook faalangst op.
Een andere oorzaak is dat het kind constant op zijn zwakke punten wordt gewezen. Dit kan zowel op school als thuis gebeuren, maar ook in de omgang met leeftijdsgenoten. Bij volwassenen zien we ook andere oorzaken meespelen waaronder sociaal gedrag, te hoge werkdruk en een negatief beeld over het eigen uiterlijk.
Voorbeelden uit de praktijk
Angst om te falen brengt een hoop stress met zich mee. In elke situatie kan deze angst opspelen, bijvoorbeeld tijdens een sportwedstrijd. Tijdens de trainingen ging het allemaal goed, maar zodra de wedstrijd begint kan er niet meer gepresteerd worden. Ditzelfde zien we ook vaak bij een rijexamen of eindexamen optreden. De oefeningen zijn tot dan toe allemaal goed gegaan en de leerstof zit er goed in. Tijdens het examen gaat het helemaal mis. Ook in de omgang met anderen kan er faalangst ontstaan. Geen gesprek aan durven gaan is hier het gevolg van.
Positieve en negatieve atychifobie (faalangst)
We onderscheiden twee vormen van atychifobie: de positieve en negatieve. De meest voorkomende vorm is de negatieve faalangst. Hierbij ontstaat er een duidelijk minderwaardigheidsgevoel. De persoon heeft het gevoel dat hij of zij de opdracht of taak niet aankan of fouten gaat maken. Hierdoor verslechteren de uiteindelijke prestaties.
De positieve vorm komt minder vaak voor. Er is geen eenduidig beeld of deze vorm ook echt tot de faalangst behoort. Opvallend is dat de persoon beter gaat functioneren dan hij of zij normaal doet. Er is dus sprake van een overdreven inzet.
Daarnaast maken we onderscheid tussen de actieve en passieve faalangst. Bij de actieve vorm blijft het kind doorwerken en komt weinig aan ontspanning toe. Dit komt voort uit de angst om niet voldoende te presteren. Bij de passieve vorm stopt het kind of de volwassene met de opdracht vanwege angst voor het uiteindelijke resultaat.
Kwetsbaar voor faalangst
Kinderen of volwassenen die vaak worden gewezen op hun zwakke kanten krijgen eerder te maken met faalangst. Daarna speelt het persoonlijke karakter een rol. Verlegen of introverte mensen zijn er vatbaarder voor. Deze groep mensen valt op door geremdheid. Ze kijken bijvoorbeeld de persoon tegenover zich niet aan tijdens een gesprek of blozen snel.
De meeste mensen die lijden aan faalangsten hebben moeite met sociale contacten. Deze groep mensen vindt het moeilijk om hulp te vragen, een vraag te stellen of voor zichzelf op te komen. Een gebrek aan zelfvertrouwen speelt hier een grote rol in.
De gevolgen van faalangst
Faalangst zorgt ervoor dat de werkprestaties verslechteren en er lichamelijke en psychische klachten ontstaan. Langdurige lijden aan faalangsten kan het dagelijkse leven negatief beïnvloeden. Dit heeft soms ernstige gevolgen voor schoolprestaties of werkprestaties, maar is ook van invloed op het sociale leven. Daarnaast ontstaan er veelal lichamelijke klachten waaronder hartkloppingen, slapeloosheid, maag- en darmklachten, hoofdpijn en hyperventilatie. Uiteindelijk kan faalangst uitgroeien tot een angststoornis. Daarnaast kan er een depressie ontstaan.
Testen voor kinderen en volwassenen
De prestatiemotivatietest voor volwassenen van psycholoog Hubert Hermans wordt veel toegepast. Er is ook een versie speciaal voor kinderen. Middels deze test kan ontdekt worden of er sprake is van faalangst.
Omgaan met faalangst
Mensen die angst hebben om te falen moeten anders benaderd worden. Zo moet het duidelijk zijn dat iedereen fouten mag maken. Juist door het maken van fouten kan er verbetering optreden. Feedback moet op een positieve manier gegeven worden, ook wanneer deze negatief is. Door deze angst om te zetten in vertrouwen kan uitstelgedrag of overdreven prestatiedrang verminderd en voorkomen worden.
Behandeling
Wanneer er sprake is van extreme faalangst kan deze door middel van cognitieve gedragstherapie behandeld worden. Negatieve gedachten worden omgezet in positieve gedachten. Daarnaast kan door middel van bepaalde oefeningen het zelfvertrouwen verhoogd worden.
Faalangst dat al vroeg in de jeugd is ontstaan, is vaak moeilijker te behandelen. De behandeling richt zich dan op een manier om er mee om te leren gaan. Nog belangrijker is om faalangst in de jeugdjaren te voorkomen. Nederlandse scholen bieden tegenwoordig trainingen aan om beter om te gaan met faalangst. Daarnaast wordt er bij extreme faalangst aparte examens aangeboden.
