Het afgelopen najaar werd ik gegrepen door het interview op de radio met professor Capel, emeritus hoogleraar experimentele immunologie aan de Universiteit van Utrecht. In Het emotionele DNA – gevoelens bestaan niet, zij ontstaan – gunt hij de lezer een blik door zijn microscoop en voert je mee door het landschap van gevoelens die verbonden zijn aan biochemische processen. Om te voorkomen dat je een lopende apotheek wordt, laat de auteur zien dat positieve en negatieve gevoelens van grote invloed zijn op onze gezondheid, het ontstaan en verloop van ziekten zoals onvruchtbaarheid, aderverkalking, depressie, tumoren, diabetes en onze levensduur.
In een wereld van nepnieuws is het boek een verademing. Het is prettig om de kenner aan het woord te laten, want wie slaat de wetenschappelijke literatuur op feit en fictie na? Op social media worden we om de oren geslagen met uit de context gehaalde berichten over wat wel of niet goed of slecht voor ons is. Denk eens aan het voedsel dat de gemiddelde mens tot zich neemt, volgens de wetenschapper een bord vol gif. Zat er een eeuw geleden zo’n vijftig milligram selenium, veertig mg koper en twintig mg magnesium in het voedsel, tegenwoordig zijn deze zeer essentiële elementen amper nog terug te vinden. Veel ingrediënten zijn vervangen door toxische rommel. Naast de schrikbarende verarming van de dagelijkse kost, bestaat er ook kletspraat rondom voeding. De fabel dat verzadigd vet direct verband houdt met aderverkalking, in de jaren vijftig de wereld in geslingerd door een onderzoeker die de gegevens manipuleerde en al snel werd ontmaskerd, waart nog steeds rond ondanks dat het tegendeel is aangetoond.
Cholesterol is ook een vet. Deze stof is zo belangrijk dat alle cellen in ons lichaam continu moeten worden bevoorraad. De lever produceert het in grote hoeveelheden en het zit ook in onze voeding. Het overschot wordt simpelweg retour gestuurd en daarna afgebroken of hergebruikt. Omdat een vet niet oplosbaar is in water, moet het speciaal ingepakt worden om in het bloed vervoerd te kunnen worden. Het hele ‘goed of slecht verhaal’ gaat niet over de cholesterol zelf, maar over de verschillen in verpakkingsmateriaal.
Er zijn drie soorten verpakkingen en enkele tussenvormen, klein genoeg om door de bloedvatwand heen alle weefsels te kunnen bevoorraden. Er is niets mis met welke vorm van verpakt cholesterol dan ook. Het probleem zit hem in een veranderende of beschadigde vaatwand. Aangestuurd door het immuunsysteem, maakt het beenmerg speciale witte bloedcellen aan die vanuit het bloed de vaatwand ingaan om in het weefsel uit te groeien tot een veelvraat. Ze eten de bacteriën of beschadigde cellen op en oxideren wat ongewenst is. Ook het cholesterol wordt afgebroken met zeer agressieve enzymen. Het onoplosbare restant dat achterblijft en kapotte cel fragmenten vormen de schuimcellen die ophopen in de vaatwand. Zij veroorzaken de plaque die leidt tot aderverkalking.
Overmatige stress is een belangrijke boosdoener. Een legioen aan veranderingen brengt een eiwit voort dat de witte bloedcellen in geweer brengt. Dat doet zich voor in geval sprake is van een ontsteking, maar dat hoeft niet. Stress alleen is genoeg om de stoffen die de veelvraten in beweging zetten te activeren. Roken leidt tot de chemische beschadiging van de vaatwand. Het immuunsysteem ziet dat en stuurt zijn troepen erop af. Hoge bloeddruk veroorzaakt wrijvingskrachten op de vaatwand die daardoor kunnen beschadigen. Ook hiertegen komt het lichaam in verweer. Bij een hoog cholesterolgehalte door erfelijke aanleg is monitoren echter noodzakelijk.
Het is een kleine greep uit een rijk boek. Als je precies wil weten waarom vooral beenspieren een belangrijke bijdrage leveren aan het voorkomen van allerlei ongemakken, emoties het immuunsysteem sturen en andersom, de drie componenten wil leren kennen die betrokken zijn bij het vermogen om met stress om te gaan (genetica, ervaringen uit het verleden en epigenetica) en gevoeligheid voor stress door minstens zeventien hersengebieden wordt bepaald, raad ik je aan om het paperback in huis te halen.
