Twijfel je aan ontslag, het maken van een wereldreis of de aanschaf van een camper? Voel je of zeggen anderen dat je regelmatig gestrest reageert, denk je dat je onmisbaar bent en ben je ondanks de spanning in je lijf nog in staat om dit boek te lezen? Na tweehonderdvijftig bladzijden niet meer moeilijk doen laat je alles voor wat het is, vraag je jezelf af waar je al die tijd mee bezig bent geweest en dringt het tot je door dat doodgaan het einde van je carrière is. Pas als je de relativiteit van dingen kunt inzien en het gevoel van belangrijkheid kunt loslaten, kun je je problemen een stuk rustiger benaderen.
Frank van Marwijk is gedragsdeskundige, lichaamstaalexpert én ervaringsdeskundige als het gaat om de kunst van het relativeren. Na het vroegtijdig heengaan van zijn zus vond hij de zin van het leven in de kleine, alledaagse dingen en beschouwt hij elke dag als een cadeautje. Door te relativeren – luchtig opvatten of nuchter bekijken van problemen – bekijk je situaties vanuit een ander perspectief. Je zwakt af wat opvalt en koppelt de emotie los, behalve als het gaat om leuke dingen. Dan kun je de opmerking of gedachte ‘Ach, wat stelt het voor?!’ beter achterwege laten om door te schieten in onverschilligheid te voorkomen, want niets is dan meer belangrijk.
Relativeren begint met het besef dat zowel jij als de ander gelijk kunnen hebben over hetzelfde, ieder vanuit zijn eigen gezichtspunt. Overigens bestaan situaties of de dingen om ons heen alleen omdat we die bedenken en er betekenis aan geven en ons erdoor laten emotioneren, zoals het bedrijf of de organisatie waar we elke dag naartoe rijden. Bij moeilijk doen gaat het niet om specifiek gedrag van anderen of van jezelf, maar om de betekenis die we aan dat gedrag geven. Zonder die betekenisgeving is iets doen gewoon iets doen. Daarna besluiten we of dat ook moeilijk doen is aan de hand van het gevoel dat het bij ons oproept. Maar eigenlijk gaat dit boek helemaal niet over moeilijk doen. Het gaat over moeilijk denken, de reden dat we er invloed op hebben.
Wat we denken bepaalt namelijk onze gevoelens en ons gedrag volgens de vijf G’s: gebeurtenis – gedachte – gevoel – gedrag – gevolg. Met deze wetenschap kun je in ieder geval stoppen om de omstandigheden of andere mensen de schuld te geven van hoe jij je voelt. Besef dat als je naar een ander vingerwijst, er nog altijd drie vingers naar jezelf wijzen. Maar ondanks dat je nu de controle weer in eigen handen hebt, is het al te gemakkelijk te veronderstellen dat jouw denken zal veranderen. De volwassen mens kan moeilijk loslaten omdat we geloven dat het ook met onszelf te maken heeft. Om je anders te willen voelen of anders te willen gedragen, zul je aan de slag moeten met je overtuigingen.
Een man op zijn sterfbed die zegt dat hij meer tijd op kantoor had willen doorbrengen, is een zeldzaamheid. Een fikse sneeuwbui die in een handomdraai het leven stillegt tegenwoordig ook, maar dat kan ook een plensbui zijn. In dit soort situaties schuilt een diepere waarheid, namelijk de essentie van het leven. Wat is werkelijk belangrijk? Dat besef je als je een pas op de plaats maakt en bijvoorbeeld reflecteert op je werk. Daar kun je beter nu de tijd voor nemen dan op je sterfbed.
Alles is vervangbaar, maar waar het werkelijk om gaat in het leven – de mensen om je heen, passies, geven en nemen – is dat vaak niet. Vergelijk jezelf eens met niets, over wat we missen wat er wel had kunnen zijn. Niets is een mooi uitgangspunt om te kijken naar wie je bent, wat je doet en wat je hebt. Dat niets kan ook je werkplek zijn. Stel je voor dat je nooit had gewerkt in je huidige baan. Niemand had je gemist, want wat er niet is missen we gewoon niet. En tegelijkertijd kunnen we ons opwinden over wat er wel is.
Bij de kunst van het relativeren – of is het kunde – gaat het erom dat je dingen in verhouding leert zien. Op heldere wijze toont de auteur zes technieken uit de cognitieve gedragstherapie, verduidelijkt met een gedragsexperiment over het lot dat wordt bepaald door het toeval, over de sneeuwpop die verdwijnt om weer nieuwe ontdekkingen te doen, over opwaarts en neerwaarts vergelijken, cognitieve dissonantie, uitstelgedrag, een gezonde dosis desinteresse en over ergernissen, voorvallen die worden veroorzaakt door (verkeerde) interpretatie, zelfbeklag, wantrouwen, misgunnen en jaloezie.
Wil je op een andere manier tegen je moeilijkheden aankijken en lucht geven aan je zorgen, dan raad ik je aan om dit boek op je nachtkastje te leggen ook al relativeert de schrijver zijn pil met de woorden: ‘Wat een geluk dat dit boek geschreven is. Maar als het niet geschreven was en ik een ander boek gelezen had, had ik de afwezigheid niet gemerkt. Mijn leven zou ook gewoon doorgegaan zijn. Hooguit een paar duizend mensen zullen het lezen. De overige miljarden niet. Dus ik ben redelijk uniek, maar zal iemand dat verschil merken? Als je dit overdenkt, kan dat enorm helpen om de dingen in verhouding te zien. En dat helpt weer te bepalen wat belangrijk is.’
