Ze zit een beetje nerveus en onwennig achter een groot leeg vel papier. Er gieren allerlei gedachtes door haar hoofd. ‘Ik kan niet tekenen?’, ‘Waar moet ik beginnen?’, ‘Wat gaat het worden?’, ‘Eigenlijk ben ik te moe.’
Er staat een doos pastelkrijtjes met prachtige kleuren voor haar op tafel. Ik geef haar een opdracht in kleine stapjes. ‘Probeer maar te spelen met de kleuren. Het hoeft niets te worden.’
Dan begint ze, eerst wat aarzelend, met een wit krijtje en verkent zachtjes greinend het hele vel papier. Daarna tast ze het hele vel nog eens af met haar vingers. Zo wrijft ze het krijt een beetje in het papier. Het is haar eigen vel papier geworden en ze kan nu een beetje uitademen.
Dan een geel krijtje. Daarmee danst ze over het hele vel. Het voelt licht en luchtig. Ze wordt er blij en enthousiast van. Blauw komt erbij, alleen op de onderste helft. Het blauw beweegt langzamer, in grotere streken en vermengt zich met het geel. Er ontstaan groentinten. Dat geeft een bodem, wat stevigheid. Nu bovenin met rood, verwarmend, tastend, tot een gebied met oranje-rood-geel. Heerlijk, al die prachtige kleuren.
Dan is het tijd om weer te vegen met haar vingers. Eerst onderin het blauw-groen, de bodem aftastend en dan de beweging via het midden naar boven, naar het rood-oranje. Ze laat zich meevoeren door de zachte, stromende bewegingen die ontstaan van onder naar boven en weer terug. Het gaat een beetje dromerig, wiegend heen en weer. Als ze voelt dat het genoeg is dan stopt ze.
Van binnen voelt ze ruimte en stevigheid. En de drukte in haar hoofd is een stuk minder. Het voelt ook rustiger en warm van binnen. Ze heeft blosjes op haar wangen en kijkt tevreden uit haar ogen. Ze bekijkt haar tekening met aandacht en wakkerheid. Wow, er is zomaar een boom ontstaan! Dat had ze niet van te voren kunnen bedenken. Hij heeft wel een beetje een dunne stam en staat nog niet zo stevig geworteld, maar dat past eigenlijk precies bij hoe ze zich voelt.
Tekenen, schilderen en boetseren als ontspannende activiteit kennen veel mensen wel. Er komt ook steeds meer belangstelling voor, getuige bijvoorbeeld de steeds ruimere sortering aan kleurboeken voor volwassenen in de winkels. Als je burn-out of gestrest bent kan een kwartiertje kleuren per dag een heerlijk ontspannend moment voor jezelf zijn. Zo lang je jezelf maar geen druk oplegt dat het mooi moet worden of dat het binnen een bepaalde tijd af moet zijn. Het gaat om de ontspannende werking van het kleuren zelf.
Ontspanning is echter niet het enige dat kunstzinnige activiteiten, zoals tekenen, schilderen en boetseren brengen. In de beschrijving waar ik dit artikel mee begon, zie je al dat er meer gebeurt. De verschillende kleuren roepen gevoelens op (vrolijkheid, stevigheid). Ze komt innerlijk en uiterlijk in beweging door het bewegen over het papier. Ze wordt er warm van, maakt contact met haar lichaam.
Kunstzinnig werken spreekt allerlei diepere innerlijke lagen in onszelf aan, die je met praten en beweging of sporten niet aanspreekt. Daarom is het zo’n prachtige aanvulling in de behandeling van burn-out en overspanning, maar ook bij allerlei andere klachten en ziektes.
Ik geef je een aantal voorbeelden van de werking:
- Genieten van mooie kleuren werkt voedend op gevoelsleven; Je wordt er blij en enthousiast van en dat geeft je positieve energie.
- Ritmische tekenoefeningen geven energie; Als we in ons dagelijks leven een gezonde afwisseling tussen ontspanning en inspanning hebben, houden we onze energie op peil. Ritmische tekenoefeningen ondersteunen dit ritme.
- Van binnenuit vormgeven aan je tekening of schildering sterkt je eigen regie. Je kunt leren voelen welke eigen keuzes jij in je kunstzinnig werk wilt maken om tot een eindvorm te komen. Die regie neem je dan weer mee op andere gebieden in je leven. Dat is iets anders dan het met je hoofd bedenken en dan proberen neer te zetten. Dat kost veel meer energie.
- Hoe je kunstzinnig werkt en wat je tegenkomt in het proces van een tekening of schildering, geven je inzicht in hoe jij ook in andere situaties werkt, waardoor je gaat zien wat jouw valkuilen en gewoontes zijn.
En misschien wel het mooiste is, dat je veranderingen die je zou willen of die nodig zijn in je leven, in het klein in je kunstzinnig werk kunt oefenen en uitproberen. Daardoor leer je wat er nodig is om bijvoorbeeld niet alleen maar met het resultaat bezig te zijn.
Goede begeleiding is hierbij van cruciaal belang. De reden hiervoor is dat het niet gaat om het maken van mooie dingen, maar om de manier waarop je werkt. Het gaat niet om het leren of verbeteren van een teken- of schildertechniek, maar om hoe je het kunstzinnige proces vormgeeft. Dat is een kwestie van de juiste balans zoeken. En daar zit de vitaliserende en therapeutische werking in.
Ook in het bevorderen of herstellen van een gezond leven draait het om het zoeken van de juiste balans. Balans tussen inspanning en ontspanning, tussen lichamelijke activiteit en denkwerk, tussen geïnspireerd worden en anderen inspireren. Anders gezegd: een balans in denken, voelen en handelen. En als je die balans kwijt bent, dan kan kunstzinnige therapie je daar prachtig bij helpen. Ook als je denkt dat je niet kunt tekenen of schilderen.
