In mijn tijd als consultant en projectleider had ik vaak te maken met stress. Ik herkende dat zelf niet en zat op een bepaald moment bij de huisarts met onbegrepen hartkloppingen. Inmiddels ben ik expert op het gebied van stress en geef ik jou graag 3 tips waarmee je minder last hebt van stress bij ingewikkelde projecten.
- Leer je automatische piloot doorzien
In je jeugd heb je geleerd op een bepaalde manier op mensen te reageren. Werkrelaties triggeren daarom vaak automatische reactiepatronen. Die zijn onmiddellijk en hardnekkig. Dat heeft te maken met een oud gedeelte van onze hersenen, dat je ons ‘kuddedierbrein’ kunt noemen. Het zorgt ervoor dat we graag geaccepteerd willen worden. Dat is voor een kuddedier immers van levensbelang. Daardoor kunnen werkrelaties een heel belangrijke stressbron kunnen worden.
Kleine dingen zijn soms genoeg om je in het nauw te brengen, terwijl je rationeel (met je mensenbrein, de prefrontale cortex) wel weet dat je reactie overdreven is. Door hun onderbewuste herkomst zijn dit soort reacties echter heel lastig aan te pakken.
Een voorbeeld uit mijn eigen ervaring: ik was overgevoelig voor momenten waarop vrouwelijke klanten of collega’s boos op me dreigden te worden. Ik was bang dat ze zouden gaan schreeuwen. Dat kwam door een inprenting op de lagere school, van een juf die schreeuwde en sloeg. Het had veel invloed op mijn effectiviteit en werkplezier.
Gelukkig nam ik een coach, en met een aantal gesprekken is die overgevoeligheid helemaal verdwenen.
Dat is dan gelijk tip 1: neem een coach als jij merkt dat je vaker automatisch schrikt, in je schulp kruipt of juist boos wordt dan je lief is. Tackel de onderbewuste programmering die jouw ‘kuddedierbrein’ heeft meegekregen, waardoor een nóg ouder deel van je brein in de vecht-of-vluchtstand komt te staan. (Voor de nieuwsgierigen: dat is de pons, ook wel reptielenbrein genoemd.) In het Dutch Good Practices Magazine staat coaching vermeld als één van de effectieve middelen om stress in het werk te verminderen.
- Moile, moile
Moile, moile, dat stond op een pannenlap in mijn ouderlijk huis. Mijn vader zaliger had die gekocht omdat deze Aboriginal-spreuk hem aansprak: Gun jezelf de rust, betekent het.
Als projectleider vond ik het ’t toppunt van professionaliteit en klantgerichtheid om onmiddellijk op signalen te reageren. Dat was natuurlijk mijn eigen ‘plaatje’, en ik had niet door dat ik mijzelf daardoor minder goed behandelde. Want ik had daardoor, achteraf gezien, voortdurend verhoogde niveaus van onder andere cortisol en (nor-)adrenaline. Duurt dat lang genoeg, dan kan dat gezondheidsproblemen geven. Maar ook belangrijk: het vermindert je effectiviteit eerder dan dat het je helpt.
Want die stresshormonen hebben weliswaar het effect dat je meer focus ervaart, maar tegelijkertijd werken ze (dus) ook tunnelvisie in de hand. Je verliest gemakkelijker het overzicht. Ik heb zo door mijn eigen werkopvatting in één van mijn projecten belangrijke informatie gemist. Uiteindelijk raakte ik eerst het project en later zelfs mijn baan kwijt.
Dus geef ik je graag tip 2: reflectie werkt bij veel problemen beter dan actie. Trek je terug uit de situatie, en ga zitten met je ogen dicht. Adem goed in en uit. Een diepe ademhaling brengt je stresslevels naar beneden en daarmee verruim je je blik. Dat komt omdat er een terugkoppeling is van je ademhaling naar je hersenen. De boodschap die je lichaam bij diepe, rustige ademhaling aan je hersenen afgeeft is: Alles is okee. Je bent veilig. Daardoor wordt je actieve (sympathische) zenuwstelsel kalm en komt juist je parasympathische systeem in actie. Alles kalmeert en je lichaam en geest kunnen bijtanken.
Laat, terwijl je zo zit, je overactieve circuits voor focus en daadkracht in de prefrontale cortex (boven je ogen) kalmeren. Zodra je tot rust komt, kun je het probleem rustig laten opkomen in je bewustzijn. Doe er niets mee, kijk er alleen maar naar.
Heb je dit tien minuten gedaan, dan open je je ogen, haalt nog een keer diep adem en dan ga je iets anders doen. Doe dit een aantal keren en je zult merken dat je plotseling ‘weet’ wat je te doen staat. De parasympathische toestand helpt je rechterhersenhelft om zijn input te leveren. Deze tip bevordert zodoende je creativiteit en komt jouw stresslevels, je advies en de klant ten goede.
- Regel intervisie met een collega
Als je veel bij de klant zit voor een project, dan kan het gemakkelijk gebeuren dat je gezamenlijke blinde vlekken hebt. Dit is niet zo’n punt als het project verloopt zoals de bedoeling is, maar als er een kink in de kabel komt, kan dat je beperken in je zoektocht naar oplossingen. Als je op dat moment hoopt op steun van je collega’s in de moederorganisatie, zul je merken dat dit niet eenvoudig is: zij zitten er juist weer te ver vanaf om de finesses te kunnen doorgronden en goed met je te sparren.
Daarom is het belangrijk om je eigen intervisie te regelen. Iemand die jij respecteert en vertrouwt, om eens in de twee weken mee te sparren. Het is handig om iemand te kiezen die bij andere klanten vergelijkbaar werk doet. Als je hiervan een reguliere, formele activiteit maakt, heb je elke twee weken een reflectiemoment. Daardoor ervaar je tussendoor minder druk om nu de opkomende problemen op te lossen. Door regelmatig vanuit een fris perspectief je project te bekijken, ga je bovendien relativeren. Dat verlaagt de stress die het werk meebrengt.
Hulpmiddel bij tip 3: Kies een intervisiemethode, kies een partner en gun jezelf de rust en reflectie.
Kortom: maak een onorthodoxe keuze en gun jezelf rust in de hectiek van consulting en projectleiderschap. Je voorkomt daarmee een hoop narigheid. Voor jezelf, voor je organisatie en voor de klant.
