Heb je soms weleens het gevoel dat je een strijd voelt in jezelf? En vind je het moeilijk om aan te geven waar deze strijd precies vandaan komt? Dan bestaat er een kans dat je last hebt van een persoonlijkheidsstoornis. In deze blog gaan we daar dieper op in.
We leggen eerst uit wat een persoonlijkheidsstoornis is en benoemen de verschillende soorten. Daarna gaan we in op de relatie tussen stress en een persoonlijkheidsstoornis. Tot slot, bespreken we mogelijke behandelingen tegen persoonlijkheidsstoornissen.
Inhoudsopgave
Wat is een persoonlijkheidsstoornis?
Je persoonlijkheid bestaat uit het geheel van gedachten, gedragingen en gevoelens. Iedereen is anders en heeft een eigen persoonlijkheid. Je persoonlijkheid wordt gevormd door nature (erfelijke aanleg) en nurture (opvoeding). Als een van deze componenten ongunstig worden beïnvloed, heeft dit effect op je persoonlijkheidstrekken.
Er wordt van een persoonlijkheidsstoornis gesproken als jezelf, je werkomgeving of je sociale omgeving hinder ondervindt van je persoonlijkheid en het je leven dus daadwerkelijk verstoort. Als je een persoonlijkheidsstoornis hebt, is de kans groot dat je het zelf niet inziet. Je merkt wel dat bepaalde zaken minder goed lopen dan normaal. Het patroon van afwijkend en belemmerend gedrag is moeilijk te doorbreken.
Soorten persoonlijkheidsstoornissen
De soorten persoonlijkheidsstoornissen worden in verschillende clusters opgedeeld. Elk cluster heeft zijn eigen vormen. We bespreken per vorm de bijbehorende kenmerken.
Cluster A
Als je binnen cluster A valt ben je vaak op jezelf. Je zult van jezelf niet snel contact met anderen zoeken. Anderen vinden misschien dat je vreemd overkomt. Onder cluster A vallen de volgende stoornissen:
- Paranoïde persoonlijkheidsstoornis: je voelt je hierbij bedreigd door je omgeving, alsof de wereld tegen je is. Je bent materialistisch ingesteld en je kunt dreigend overkomen. Dit levert vaak problemen op in de werk- en relatiesfeer.
- Schizoïde persoonlijkheidsstoornis: je sluit je af van je omgeving en bent graag op jezelf. Je hebt moeite met jezelf open te stellen voor anderen. Je beleeft aan weinig dingen plezier, maar je kunt je wel sterk maken voor alternatieve zaken, zoals milieubewegingen.
- Schizotypische persoonlijkheidsstoornis: je wordt gekenmerkt als zweverig en raar. Je voelt paranoïde werelden om je heen en voelt je bedreigd door de wereld. Je bindt je voornamelijk alleen met mensen binnen je eigen familiekring.
Cluster B
Als je binnen cluster B valt, vind je het moeilijk om met emoties om te gaan en je bent impulsief. Onder cluster B vallen de volgende persoonlijkheidsstoornissen:
- Borderline persoonlijkheidsstoornis: je hebt sterke stemmingswisselingen, een leeg gevoel en je gaat twijfelen aan je eigen identiteit. Zwart-wit denken, instabiliteit, relationele problemen en soms zelfbeschadiging zijn kenmerkend voor borderline.
- Antisociale persoonlijkheidsstoornis: je uit vaak criminele of antisociale gedragingen zoals liegen, bedriegen en illegale gedragingen. Hier zie je zelf de ernst en consequenties niet van in. Daarnaast kom je zelfverzekerd over op anderen.
- Theatrale persoonlijkheidsstoornis: je bent op zoek naar aandacht en bevestiging van anderen. Je zoekt het drama weleens op en voelt je als een acteur/actrice in je leven.
- Narcistische persoonlijkheidsstoornis: jaloezie speelt een grote rol in je leven. Je bent prestatiegericht, ijdel en gevoelig voor kritiek. Je wilt interessant overkomen op anderen, maar je omgeving ervaart ook narcistische trekjes.
Cluster C
Als je binnen cluster C valt, leef je in angst. Je bent bang om mensen te verliezen, bang om relaties aan te gaan en bang voor zelfstandigheid. Onder cluster C vallen de volgende persoonlijkheidskenmerken:
- Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis: je vermijdt alles wat buiten je comfortzone valt. Je leeft in onzekerheid en daardoor zullen mensen je ook niet snel leren kennen.
- Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis: je bent besluiteloos, je durft je niet te uiten, je bent meer afwachtend dan initiatief tonend en je bent op zoek naar bevestiging.
- Dwangmatige/obsessieve compulsieve persoonlijkheidsstoornis: Je bent zo perfectionistisch dat het je in de weg zit. Het is moeilijk voor jezelf en je omgeving om zo veeleisend te zijn. Je bent hardwerkend, maar niet flexibel en creatief.
Oorzaken van persoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidskenmerken ontstaan door nurture en nature. De oorzaken van persoonlijkheidsstoornissen worden toegekend aan complicaties in nature en/of nurture. Hieronder lichten we dit verder toe.
Nurture
Nurture omvat alle omgevingsfactoren die invloed hebben op je persoonlijkheid. De persoonlijkheid wordt grotendeels gevormd door je opvoeding. Je krijgt de normen, waarden en eigenschappen mee van je familie en vrienden om je heen. Later als je zelfstandiger wordt, kun je je normen, waarden en eigenschappen aanpassen aan de hand van wat je leert, ervaart en om je heen ziet.
Nature
Met nature wordt de erfelijke aanleg voor de persoonlijkheid bedoeld, ook wel het temperament genoemd.
Nurture en Nature beïnvloeden elkaar. Je temperament kan versterkt worden door je omgeving en levenservaring. Je merkt vanuit je omgeving hoe er op jouw karakter wordt gereageerd en zo blijf je jezelf vormen. De persoonlijkheidsstoornis kan dus erfelijk zijn, maar ingrijpende gebeurtenissen kunnen ook een oorzaak zijn. Als je nurture en nature in onbalans of strijd met elkaar komen, kun je dit uiten in je persoonlijkheid. Als dit jezelf en anderen negatief in de weg zit, wordt er gesproken van een stoornis.
Persoonlijkheidsstoornis en stress
Iedereen zit weleens wat minder goed in zijn vel. Als je merkt dat je jezelf niet bent, kan dit je onzeker maken. Je merkt dat je houding verandert tegenover je omgeving en andersom. Je voelt je anders op een negatieve manier. Je merkt dat het minder goed gaat op je werk. Misschien krijg je wrijving met collega’s of kritiek op je resultaten. Ook in je dagelijks functioneren voel je verschil en de strijd in jezelf gaat je uitputten.
Als je bewust voelt dat er negatieve gevoelens in je leven komen, kan dat je stress geven. Deze stress kan ook andere lichamelijk klachten veroorzaken, zoals slapeloosheid of spanningen.
Wil je hulp bij het omgaan met stress? Lees deze online cursus tegen stress.
Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen zijn over het algemeen goed te behandelen met therapie. De voorkeur gaat uit naar een behandeling met psychotherapie. Hier leer je goed om te gaan met je gedrag, emoties en gedachten. Het verschilt per vorm hoe de therapie eruit zal zien. Doorgaans is de therapie erop gericht om je grip, controle en stabiliteit op je leven weer terug te krijgen.
Veelgestelde vragen over persoonlijkheidsstoornissen
Wat als ik me niet herken in bovengenoemde persoonlijkheidsstoornissen, maar wel het gevoel heb een persoonlijkheidsstoornis te hebben?
Er is ook een vorm van de persoonlijkheidsstoornissen die NAO wordt genoemd: Niet Anders Omschrijvend. Zoals de naam al zegt valt deze persoonlijkheidsstoornis niet binnen een specifieke categorie. Je voldoet bij NAO niet aan alle kenmerken van één categorie, maar je hebt van meerdere categorieën verschillende kenmerken. Je herkent je bijvoorbeeld in twee kenmerken van de borderline persoonlijkheidsstoornis, in drie kenmerken van de theatrale persoonlijkheidsstoornis en in drie kenmerken van de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis. De kenmerken waarin je je herkent, beïnvloeden je leven zo negatief dat het hinderlijk is voor jezelf en je omgeving.
